Geroemd als mooiste rivier van ons land
De IJssel wordt in alle toonaarden geroemd om haar schoonheid en is voor velen de mooiste rivier van ons land.
Stromend door de provincies Gelderland en Overijssel doorsnijdt de IJssel de vallei tussen de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug.
Onderdeel van Rijndelta
De Gelderse IJssel is een belangrijk onderdeel van de Rijndelta.
De 125 km lange zijtak van de Nederrijn stroomt vanaf de IJsselkop bij Westervoort in noordoostelijke richting langs Rheden en De Steeg en buigt daarna af naar Doesburg.
Via Dieren meandert de IJssel naar Zutphen en stroomt in noordelijke richting langs Deventer, Zwolle en Kampen.
Via het Ketelmeer mondt de rivier uit in het IJsselmeer.
De trots van Overijssel over de rivier weerspiegelt zich in de provinciale vlag, die sinds 1948 in gebruik is en waarin een blauwe golvende baan de IJssel symboliseert.
De gele en rode horizontale strepen beelden de historische band met ‘Holland’ uit.
Rood en geel zijn de kleuren van het Wapen van Holland en zijn ook zichtbaar in de vlaggen van de provincies Noord- en Zuid-Holland.
Doesburg kent een rijk verleden als vestingstad, onder andere dankzij de strategische ligging langs de uitmonding van de Oude IJssel in de Gelderse IJssel.
Het stadje, dat vooral door het gerestaureerde centrum veel toeristen trekt, is al van verre herkenbaar door de Martinikerk.
De huidige vorm van dit gebouw dateert uit de vijftiende eeuw. Een eerder op deze plaats gebouwde kerk werd in 1340 verzwolgen door een overstroming van de IJssel.
Twee aquarellen van Jan Voerman Jr. uit het Verkade-album ‘De IJsel’ door Jac. P. Thysse.
De bovenste toont de schipbrug in Deventer; de onderste biedt een blik op de rivier bij het Pothoofd in dezelfde stad.
Eerbetoon aan lievelingsrivier
Schrijver Jaap Ferwerda uit Arnhem is al van jongsaf gefascineerd door rivieren.
Daarbij vormde het in 1916 verschenen Verkade-album ‘De IJsel’ van Jac. P. Thijsse voor hem een onuitwisbare inspiratiebron.
In onderstaand gedicht eert Ferwerda de IJssel als zijn onbetwiste lievelingsrivier.
RIVIER
Bij de goede rivier zat ik vaak
naar het water te kijken de
zwarte rivier en de vissen
die staken hun neus
boven water en groetten mij
uit de rivier maar de frons
op mijn voorhoofd wilde niet wijken
bij de rivier en de wilgen
die bogen hun hart naar het water
en de wolken die dreven ver boven
ver onder mijn diepe rivier
met mijn water mijn vissen
mijn ogen mijn adem
mijn zilveren ziel.
Bij Zwolle liggen twee verkeerstechnisch belangrijke overspanningen. Op de voorgrond de IJssel-autobrug, die Hattem met Zwolle verbindt. Daarachter de spoorbrug in de Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad. Ook de spoorlijn Zwolle – Harderwijk loopt over deze brug.
Het Engelse Werk in Zwolle is één van de fraaiste parken langs de IJssel.
Het waterdeel van het park, dat rond 1930 werd aangelegd in Engelse landschapsstijl, grenst aan de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden.
In het gebied lopen paarden en zijn veel vogelsoorten te spotten.
De Broederpoort
Kampen is de laatste stad aan de zuidoever van de IJssel voor de uitmonding in het Ketelmeer. De gemeente telde ooit twintig stadspoorten.
De Broederpoort werd in 1465 gebouwd als onderdeel van de veste bij de stadsuitbreiding.
De prachtige topgevel aan de stadszijde (foto) is aangebracht tijdens een verbouwing in 1615.
Tussen 1950 en 1983 bood de poort onderdak aan het Stedelijk Museum van Kampen. Na de verplaatsing van het museum naar het Gotische Huis fungeerde de poort enkele jaren als wetenschappelijk medisch centrum.
Vandaag de dag fungeert de Broederpoort als locatie voor exposities en trouwerijen.
De brug met de gouden wielen
De Stadsbrug in Kampen is gebouwd in 2001 en staat in de volksmond bekend als ‘de brug met de gouden wielen’.
Uitgangspunt van opdrachtgever de gemeente Kampen was een ontwerp met een eigentijdse vorm, gekoppeld aan het monumentale stadsgezicht.
Stalen heftorens
De fiets- en voetpaden zijn aan beide kanten gescheiden door een glazen windscherm. De Stadsbrug heeft vier stalen heftorens, waarvan de toppen naar elkaar toebuigen en de as van de met bladgoud beklede evenwichtswielen dragen.
De heftorens met de wielen verwijzen naar de oude stadstorens in de binnenstad.
Opvang verontreinigd slib in ‘IJsseloog’
Tegenover de uitmonding van de IJssel in het Ketelmeer ligt een bijzonder eiland.
Sinds 1999 fungeert het ‘IJsseloog’ als depot voor door de rivier meegevoerd verontreinigd slib.
Het cirkelvormige eiland is speciaal voor dit doel aangelegd en bestaat uit een tien meter hoge ringdijk rond een waterput van 45 meter diep.
Giftige stoffen en metalen
Tot de aanleg van het ‘IJsseloog’ werd besloten nadat in de jaren 50 tot 90 van het vorige eeuw zwaar verontreinigd slib als bezinksel op de bodem van het meer belandde.
In het slib bevonden zich giftige stoffen en metalen, zoals kwik en zink die in het rivierwater terechtkwamen door lozingen van fabrieken langs de Rijn, die op Nederlands grondgebied in verbinding staat met de IJssel.
Verbetering waterkwaliteit
Door de aanleg van het IJsseloog wilde Rijkswaterstaat voorkomen dat de verontreiniging zich zou verspreiden tot in het IJsselmeer. Sinds 1990 is de waterkwaliteit van het rivierwater weliswaar flink verbeterd, maar tot op de dag van vandaag halen baggerschepen nog steeds slib uit de monding in het Keteldiep. In de put is ruimte voor ongeveer 23 miljoen kubieke meter baggerspecie.
Ook in Hollands Diep
Soortgelijke kunstmatige eilanden voor slibopslag heeft Rijkswaterstaat in gebruik in het Hollands Diep.