Eerste rivier ter wereld met eigen rechten

Aangrijpende documentaire over Nieuw-Zeelandse Whanganui River

Aan het begin van een vijfdaagse kanotocht over de Whanganui in Nieuw-Zeeland geeft reisleider Ned Tapa de deelnemers indringende woorden ter overdenking mee: “De rivier heeft de leiding en dicteert wat er gebeurt.”

Voogden als bewakers

Ned is één van de Maori-voogden die tot taak hebben de belangen van de Whanganui River te dienen en te waken over haar gezondheid en welzijn.

Unieke functie

Zij vervullen daarmee een unieke functie omdat het hier de eerste rivier ter wereld betreft die rechtspersoonlijkheid heeft verworven.

De door het Nieuw-Zeelandse parlement aangenomen wet, die hieraan ten grondslag ligt, is sinds 2017 officieel van kracht.

Maori-riviervoogd Ned Tapa

In deze bijzondere overeenkomst wordt de rivier door natuurlijke personen vertegenwoordigd. De voogden zijn benoemd door de Nieuw-Zeelandse overheid en de lokale Maori-gemeenschap.

Het reisgezelschap van een vijfdaagse kanotocht over de Whanganui

De reis over de Whanganui is vastgelegd in een aangrijpende documentaire van Peter Lohm en Corinne van Egeraat, die vanaf mei 2024 in de bioscoop te zien was. Op 30 januari 2025 wordt de film op televisie uitgezonden (NPO2 – 22:20 uur bij Boeddhistische Blik / KRO NCRV).

In het over twee zespersoons kano’s verdeelde gezelschap bevinden zich onder andere de Australische First Nation stamoudste Brendan en zijn dochter Melissa. Zij zetten zich al jaren in voor een ernstig bedreigde rivier in hun eigen land en delen hun vaak schokkende ervaringen met de andere reisgenoten.

Stem van de natuur

Bijna ontroerend zijn de overpeinzingen van Brendan waarin hij het luisteren naar de stem van de natuur aanbeveelt. 

De Australische stamoudste Brendan en zijn dochter Melissa

Rights for Nature

Met deze documentaire doen de makers ook een oproep tot eenheid en saamhorigheid bij de bescherming van de natuur en derhalve ook rivieren.

Daarbij wordt expliciet verwezen naar Rights for Nature, op dit moment wereldwijd de snelst groeiende legale beweging.

Een meander van de 290 km lange Whanganui River op het Nieuw-Zeelandse Noordereiland

Dagelijkse realiteit

De film roept ook de vraag op hoe een rivier met rechtspersoonlijkheid, zoals de Whanganui, in de dagelijkse realiteit daadwerkelijk gestalte kan krijgen.

Sceptici vrezen dat de bijzondere Nieuw-Zeelandse stap in juridische zin weinig nieuwe wapens aan natuurbeschermers geeft en dat vooralsnog sprake is van een politieke en symbolische betekenis.

Maar Maori-riviervoogd Ned Tapa maakt in de documentaire korte metten met die visie. Hij wijst erop dat elders in de wereld nog volop toegepaste ingrepen, zoals irrigatie, het trekken van kanalen en de bouw van dammen bij de Whanganui nu uitgesloten zijn.